ابزار خار باز کن و جمع کن (Retaining Ring Pliers/Circlip Pliers)

این ابزارهای تخصصی و ضروری در صنعت، برای کار با خارها (حلقه‌های نگهدارنده یا سیرکلیپ‌ها - Retaining Rings/Circlips) طراحی شده‌اند. خارها حلقه‌های فلزی فنری کوچکی هستند که در شیارهای مخصوص روی شفت‌ها (محورها) یا داخل سوراخ‌ها (بوش‌ها) قرار می‌گیرند تا قطعاتی مانند بلبرینگ‌ها، چرخ دنده‌ها، واشرها و ... را در جای خود محکم نگه دارند و از جابجایی محوری آنها جلوگیری کنند.

عملکرد اصلی ابزار خار باز کن و جمع کن:

1. باز کردن خار (خارج کردن - Removal): برای خارج کردن خار از شیار خود.

2. بستن خار (جمع کردن - نصب - Installation): برای فشرده کردن یا باز کردن خار (بسته به نوع) و قرار دادن آن در شیار خود.

نحوه عملکرد:

• طراحی فک‌ها: نوک ابزار (فک‌ها) به شکل خاصی طراحی شده‌اند تا دقیقاً در سوراخ‌های کوچک دو سر خار (یا گاهی پشت آن) قرار گیرند.

• انتقال نیرو: با باز یا بسته کردن دسته‌های ابزار:

  • در خارهای خارجی (External Circlips): که دور یک شفت قرار می‌گیرند:

    • باز کردن: فشردن دسته‌ها باعث جمع شدن نوک‌ها و کوچک شدن قطر خار می‌شود تا بتوان آن را از شیار خارج کرد یا روی شفت جابجا کرد.

    • بستن: باز کردن دسته‌ها (در برخی طراحی‌ها) یا استفاده از نوع دیگر ابزار برای آزاد کردن خار پس از قرارگیری در شیار.

  • در خارهای داخلی (Internal Circlips): که داخل یک سوراخ (بوش) قرار می‌گیرند:

    • باز کردن: باز کردن دسته‌ها باعث باز شدن نوک‌ها و بزرگ شدن قطر خار می‌شود تا بتوان آن را از شیار خارج کرد یا داخل سوراخ جابجا کرد.

    • بستن: فشردن دسته‌ها باعث جمع شدن نوک‌ها و کوچک شدن قطر خار برای قرارگیری در شیار می‌شود.

انواع اصلی ابزار خار باز کن و جمع کن:

1. خار باز کن و جمع کن خارجی (External Retaining Ring Pliers):

   • عملکرد: نوک‌ها هنگام فشردن دسته‌ها به داخل (به سمت هم) حرکت می‌کنند تا خارهای دور شفت را جمع (فشرده) کنند.

   • کاربرد: باز کردن و نصب خارهای روی محورها.

2. خار باز کن و جمع کن داخلی (Internal Retaining Ring Pliers):

   • عملکرد: نوک‌ها هنگام باز کردن دسته‌ها (کشیدن به بیرون) به خارج (از هم دور) حرکت می‌کنند تا خارهای داخل سوراخ را باز (منبسط) کنند.

   • کاربرد: باز کردن و نصب خارهای داخل بوش‌ها یا سوراخ‌ها.

ویژگی‌های کلیدی و طراحی:

• نوک‌های قابل تعویض: مهم‌ترین ویژگی! نوک‌ها در اندازه‌ها، زوایا (صاف، خمیده 45 درجه، خمیده 90 درجه) و اشکال مختلف (تیغه‌ای، سوزنی، قلاب‌دار) وجود دارند تا با انواع خارها (اندازه سوراخ، محل دسترسی) سازگار باشند.

• دسته‌های اهرمی: طراحی بلند و اهرمی دسته‌ها امکان اعمال نیروی زیاد با تلاش کم را فراهم می‌کند، که برای فشردن یا باز کردن خارهای سفت و فنری حیاتی است.

• مکانیزم قفل (در برخی مدل‌ها): برای نگه داشتن خار در حالت فشرده یا باز شده هنگام قرارگیری، مخصوصاً در فضاهای تنگ.

• مقاومت و دوام: از فولاد سخت‌کاری شده ساخته می‌شوند تا در برابر نیروهای زیاد و کار مداوم در محیط‌های صنعتی مقاومت کنند.

• طراحی ارگونومیک دسته: برای کاهش خستگی کاربر در استفاده‌های طولانی.

کاربردهای صنعتی (محل‌های استفاده رایج):

• تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات: موتورها، گیربکس‌ها، پمپ‌ها، کمپرسورها.

• صنعت خودروسازی و مکانیک خودرو: تعمیر موتور، جعبه دنده، دیفرانسیل، سیستم‌های فرمان و تعلیق.

• صنایع هوافضا.

• تولید تجهیزات صنعتی.

• الکتروموتورها و ژنراتورها.

• لوازم خانگی صنعتی.

• هر جایی که از بلبرینگ، یاتاقان، چرخ دنده و اجزای دوار استفاده می‌شود.

اهمیت استفاده از ابزار مناسب:

• امنیت: استفاده از ابزار نامناسب یا روش‌های جایگزین (مثل پیچ‌گوشتی) خطر پرتاب ناگهانی و خطرناک خار را به همراه دارد.

• جلوگیری از آسیب: از خراشیدن سطح شفت یا سوراخ، آسیب به خود خار و یا ابزار نامناسب جلوگیری می‌کند.

• دقت: نصب صحیح و محکم خار در شیار خود را تضمین می‌کند.

• کارایی: سرعت و سهولت کار را به شدت افزایش می‌دهد.

جمع‌بندی:
ابزارهای خار باز کن و جمع کن، ابزارهای تخصصی، قدرتمند و ضروری در هر کارگاه صنعتی و تعمیرگاهی هستند. آنها کار امن، دقیق و کارآمد با خارها را ممکن می‌سازند و نقش حیاتی در مونتاژ، دمونتاژ و نگهداری طیف گسترده‌ای از ماشین‌آلات و تجهیزات دارند. انتخاب نوع (داخلی/خارجی)، اندازه و نوک مناسب برای کار مورد نظر بسیار مهم است.